အဲ၊ ၾသ၊ ေအာ၊ အို၊-အဲေမာင္းေရး မွ အိုင္ႀကီး ၁၈-အိုင...

အဲေမာင္းေရး ၃၇-မ်ိဳး။ ။ လံွတံမ်ိဳး ထိုးဟန္ျပေရးဟူ၏။
(၁) ပယ္၀န္း- သက္တင္ ေရေသာက္ဟန္၊
(၂) ပယ္စိတ္- ျခေသၤ့တန္းဆြဲဟန္၊
(၃) ပယ္ခြဲ- စလြယ္တင္ဟန္၊

ဧ-ဧကဘ႑ာ၊ ခိုးနည္းလာ၊ မွ ဧဟိဘိကၡဳ...။

ဧကဘ႑ာ၊ ခိုးနည္းလာ၊ ၅-ျဖာအဘယ္နည္း။ ။ ၎င္းသ႐ုပ္ကို ခိုးျခင္း ၂၅-ပါး၌ ႐ႈပါ။

ဦ၊ အု- ဦအကၡရာ၊ မွ အုပ္ထိန္းရာေသာ မိန္းမ..။

ဦအကၡရာ၊ ေရးထံုးလာ၊ ျမန္မာ ၃-လံုးရွိ။ ။ ျမန္မာစာေပ ေရးရာ၌ "အူ ဦ ဥဳ" ၎င္း သံုးမ်ိဳးကို ေရးထံုးျပၾကသည္။

ဥ- ဥေကၡာင္း ေလမ်ိဳး ၁၂-ပါး။ မွ ဥေသွ်ာင္ထံုးျငား၊

ဥေကၡာင္း ေလမ်ိဳး ၁၂-ပါး။ ။ လည္ပင္းႏွင့္ ေခါင္းပိုင္းကို အမ်ားဆံုးဒုကၡေပးတတ္ေသာ ေလမ်ား၊ ၎င္းသ႐ုပ္(ေလမ်ိဳး ၈၀- « ဃ» အပိုဒ္)၌ ႐ႈပါေလ။

အိ-ဣ- အိ အကၡရာ၊ မွ ဣႆရိယ ။

အိ အကၡရာ၊ ေရးထံုးမွာ၊ ျမန္မာ ေလးမ်ိဳးရွိ။ ။ ျမန္မာဘာသာ၌ ။ -ိ ။ အိ ။ ဣ။ ၏။ ၎ေလးမ်ိဳးကိုသင့္သလိုေရးသားၾကေလသည္။

အာ၊ အား-အာကာသ ၄-မ်ိဳး။ မွ အားေတာ္ ၁၀-ပါး၊

အာကာသ ၄-မ်ိဳး။ ။ ေရးျခစ္လို႔မရေသာ ေကာင္းကင္ ေလးမ်ိဳး။ (အကၤုရဋီကာ။)
(၁) အဇဋာ ကာသ- ယခု မ်က္ျမင္ျဖစ္ေသာ ဟင္းလင္းေကာင္းကင္။
(၂) ပရိစၦိႏၷာ ကာသ- တံခါးေပါက္ တိုက္နံရံေပါက္ အိုးမ်က္ႏွာ၀ေပါက္ စသည္ ပိုင္းျခားကာရံအပ္ေသာအေပါက္ဟူသမွ်။
(၃) ကသိဏုဂၣပါဋိ မာကာသ- အာကာသာနဥၥယတန စ်ာန္၌လာလတၱံ႕ေသာ ကသိုဏ္း ၉-ပါးတြင္ တစ္ပါးပါးကို ခြါခ်၍ ရအပ္ေသာ ေကာင္းကင္ပညတ္။
(၄) ပရိေစၦဒါ ကာသ- ပရိေစၦဒ႐ုပ္ေခၚ အာကာသဓါတ္။

အ (လ၊ ၀၊ သ၊ ဟ၊)-အလဇၨီပုဂိၢဳလ္..မွ အဟိတ္ပုဂိၢဳလ္......

အလဇၨီပုဂိၢဳလ္ျဖစ္ေၾကာင္း အဂၤါ ၅-ပါး။ ။ အလဇၨီပုဂိၢဳလ္ျဖစ္ျခင္း၏ အေၾကာင္းငါးပါး မွတ္သိလြယ္ေစရန္လယ္တီဆရာေတာ္ျဖတ္ထံုးကဗ်ာျဖင့္ျပအံ့။
(၁) ဘုန္းကံႀကီးမား၊ (၂) ေႁခြရံမ်ား၍၊ (၃) ပါးရွား သဒၶါ၊ (၄) သက္၀ါႀကီးမင္း၊ (၅) စာေခါင္ခ်င္းဟု၊
ငါးခင္း အညီ၊ အလဇၨီကား၊ တိုက္က်ီ အိမ္တြင္း၊ မီးထြန္းလင္း၍၊ အတင္း၀င္လွ်ိဳး၊ ျဖဴေအာင္ခိုးသည့္၊သူခိုးအလား၊ ဘုရားေရႊစက္၊ ေပေအာင္ဖ်က္သည္။ ရွင္ပ်က္ အလဇၨီ မိုက္ႀကီးတည္း။

အ (ယ၊ ရ၊)-အယာဥ္ ၂-ပါး။ မွ အရွင္သာရိပုတၱရာ...။

အယာဥ္ ၂-ပါး။ ။ ေနမင္း၏သြားလမ္း လာလမ္းႏွစ္ပါးကိုဆိုသည္။ အက်ယ္ (ယာဥ္ ၂-ပါး)မွာ ၾကည့္ပါ။

အ (မ)-အမတ္ႀကီးတို႔အဂၤါ ၈-ပါး။ မွ အေမႊးမ်ိဳး ၄-ပါး...

အမတ္ႀကီးတို႔အဂၤါ ၈-ပါး။ ။ ၎င္းသ႐ုပ္အဓိပၸါယ္ (မႉးမတ္တို႔ဂုဏ္အဂၤါ ၈-ပါး)၌ ႐ႈပါ။

အ (ဖ၊ ဗ၊ ဘ၊)- အေဖ်ာ္ ၈-ပါး။ မွ အဘိနိေ၀သ တရား ။

အေဖ်ာ္ ၈-ပါး။ ။ ၀ိနည္းမဟာ၀ါ။ ပါ။ ၃၄၂။ ႒။ ၃၈၂။ ရဟန္းေတာ္မ်ား အခ်ိန္မေရြး
ေသာက္စားႏိုင္ရန္ ၀ိနည္းေတာ္ကခြင့္ျပဳထားေသာအေဖ်ာ္ရွစ္ပါး။
(၁) အမၺ ပါဏံ- သရက္သီးအေဖ်ာ္၊
(၂) ဇမၺဳပါဏံ- သေျပသီးအေဖ်ာ္၊

အ (ပ) - အပၸနာေဇာ ၂၆-ပါး။ မွ အေျပာင္မယား ၆-ပါး။

အပၸနာေဇာ ၂၆-ပါး။ ။ ဟုတ္မွန္ေကာင္းျမတ္ဆံုးေသာ အႀကံအစည္၌ မဆုတ္မနစ္တည္ၾကည္မႈ စိတ္ေစာျခင္းမ်ိဳး၂၆-ပါးဟူ၏။
(က) မဟဂၢဳတ္ ကုသိုလ္ေဇာ ၉-ပါး။
(ခ) မဟဂၢဳတ္ ၾကိယာေဇာ ၉-ပါး။
(ဂ) ေလာကုတၱရာေဇာ ၈-ပါး၊ ေပါင္း ၂၆-ပါး။

အ (ႏု၊ ႏွ) - အႏုဂၢဟမ်ိဳး ၂-ပါး။ မွ အေႏွာင္အဖြဲ႕ႀက...

အႏုဂၢဟမ်ိဳး ၂-ပါး။ ။ သာသနာကို ခ်ီးေျမႇာက္ေထာက္ပံ့ကူညီမႈမ်ိဳး ၂-ပါး။
(၁) ပစၥယာႏုဂၢဟ- ပစၥည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔ျဖင့္ခ်ီးေျမႇာက္ေထာက္ပံ့မႈ၊
(၂) ဓမၼာႏုဂၢဟ- မိမိကိုယ္တုိင္တရားစာေပ သင္ၾကားပို႔ခ် က်င့္ႀကံအားထုတ္မႈ။

အ (န၊ နာ) - အႏၲရ ႒က ရက္ မွ အနာ၀ရ ဏိယ ။

အႏၲရ ႒က ရက္ ၈-ပါး။ ။ ၎င္းသ႐ုပ္ (ေသမင္းငင္ရက္ ၈-ပါး)၌ ယူပါေလ။

အ (ဒ ၊ ဓ) - အဒါန၀တၳဳ ၁၀-ပါး။ မွ အဓြန္႔ ၃-ပါး။

အဒါန၀တၳဳ ၁၀-ပါး။ ။ ၎င္းအေျဖကို (အပါယ္လားေၾကာင္းအလႉမ်ိဳး ၁၀-ပါး)၌ ႐ႈပါ။ (မိလိႏၵပဥႇာ၌ လာ၏။)

အ (တ၊ ထ) -အတၱဒိ႒ိ၊ မွ အထင္အျမင္ အထိ

အတၱဒိ႒ိ၊ မရွိျခင္းရာ၊ ၁၂-ျဖာ၊ က်မ္းလာမည္သို႔နည္း?။ ။ ၎အေျဖ
(သုညတတရား ၁၂-ပါး)၌ၾကည့္ပါ။

အ (ဌ)- အ႒ကထာႀကီး ၈-က်မ္း မွ အ႒ာရသသိပၸမ်ိဳး ။

အ႒ကထာႀကီး ၈-က်မ္း။ ။ ၎င္းက်မ္းအမည္မ်ားကို ၀ိနည္း။ ႒။ ပ-အုပ္။ ၂။ သာရတၳ၊ ပ-အုပ္၊ ၁၇၊ ၁၉၊ ၂၀၊ ၂၃။ ၀ိမတိ၊ ပ-အုပ္၊ ၅၊ ၆။ ၀ဇီရဗုဒၶိ- ၁၈-စသည္တို႔၌ၾကည့္ပါ၊ နာမည္ေက်ာ္ဟိုးေသာ ေရွးေဟာင္းအ႒ကထာႀကီး ၈-က်မ္းဟူ၏၊ သီဟိုဠ္ဘာသာႏွင့္ရွိသည္။
(၁) မဟာအ႒ကထာ၊

အ (ဆ၊ ဇ၊ စ်၊ ည) -အဆင္းတန္းဆာ မွ အဥၥလီ ၅-သြယ္

အဆင္းတန္းဆာ၊ ဆင္ရာအျပား၊ ၁၄-ပါး၊ က်မ္းမ်ားမည္သို႔မိန္႔သနည္း? ။ ။
စိႏၲေက်ာ္သူ ဦးၾသေရး ၾသ၀ါဒထူးပ်ိဳ႕၌ ဤသို႔မိန္႔၏။
တစ္ဆယ့္ေလးျဖာ၊ ဆင္းတန္းဆာကား
(၁) ရာဇာဘုန္းရွိ၊ ျပည္လံုးမိကို၊ နီတိက်မ္းလွ်င္၊ တန္းဆာဆင္၏၊

အ (စ)- အစပ္ ၃-ပါး မွ အစြန္း ၃ ပါး

အစပ္ ၃-ပါး။ ။ အဘိဓမၼာ ပဋိစၥသမုဒၸါဒ္ ေ၀ါဟာရျဖစ္သည္၊ အေျဖကို (အျခင္းအရာ-၂၀)၌ ၾကည့္ပါေလ။

အစပ္ ၆-ပါး။ ။ေရွးက၀ိစာဆိုတို႔ စပ္ဆိုသီကံုးေဖၚျပေလ့ရွိေသာ ေလးလံုးတစ္ပုိဒ္ကဗ်ာလကၤာ
စပ္နည္းမ်ား -

အ (င)- အင္း အိုင္ ခါးလွည့္ မွ အျငိမ့္မ်ိဳး ၆ ပါး

အင္း အိုင္ ခါးလွည့္ လက္ဖြဲ႕ မႏၲရားမ်ိဳး ၇-ပါး။ ။ ဘားနဒ္ ပိဋကတိုက္ ေလာကီပရပိုဒ္
တစ္ေစာင္မွ၊ ဘားမဲ့ ေလာကီက်မ္းကိုညႊန္းသည္။
(၁) အင္း - အကြက္မွန္ခ်၍ ဂဏန္းေရးသြင္းေသာ အရာ၀တၳဳကိုေခၚဆိုသည္။
(၂) အိုင္ - အကြက္မွန္ခ်၍ စ-ဓ-ဗ-၀ စသည္ အကၡရာ ေရးသြင္းထားသည့္အရာကိုဆိုသည္။
(၃) ခါးလွည့္ - ေရႊျပား ေငြျပား ထန္းရြက္ ေပရြက္စသည္တို႔၌ စာတန္းေရး၍ ခါး၌ပတ္စည္း
ရသည့္အရာကိုဆိုသည္။
(၄) လက္ဖြဲ႕ - အင္း အိုင္ အျပားအခ်ပ္ကိုလိပ္၍ ေခါက္၍ ႀကိဳးျဖင့္ဖြဲ႕ေဆာင္ရေသာအရာကို ဆိုသည္။
(၅) မႏၲရား - ေၾသာင္း အစထား၍ ရြတ္ဆို မန္းမႈတ္ရေသာအရာ၊ ဥပမာ "ေၾသာင္း ဒူေရ ဒူေရ သြာဟ"စသည္မ်ိဳး။
(၆) မႏၲန္ - ဥံဳ အစခံ၍ ရြတ္ဆိုမန္းမႈတ္ရသည့္အရာမ်ိဳး၊ ဥပမာ- "ဥံဳ စြာရတီက် ေမ မာတာ" စသည္မ်ိဳး။
(၇) ဂါထာ - ဥံဳ ေၾသာင္း မပါေသာ ရြတ္ဆိုမႈမ်ိဳး၊ ပရိတ္ၾကီး-စသည္။

အ (ခ၊ ဂ၊ ဃ၊ ) အခါမဲ့ျငား၊ မွ အေဃာသအကၡရာ ၁၁-လံုး။

အခါမဲ့ျငား၊ လည္ၾကဴးမွား၊ ၆-ပါးအျပစ္ရ။ ။ ၎င္းအေျဖကို
(အကာလခါ၊ လည္သူမွာ၊ ၆-ျဖာအျပစ္ရ)၌ ဆိုခဲ့ၿပီ။

အ (က) - အကၡဏတရား မွ အေၾကာင္းတရား

အကၡဏတရား ၈-ပါး။ ။ ၎သ႐ုပ္ (အရပ္ျပစ္ရွစ္ပါး)၌ ႐ႈပါ။

အကၡရာ ၄၁-လံုး။ ။ ပါဠိဘာသာမွဆင္းသက္သည့္ ျမန္မာတို႔ေရးသားသတ္မွတ္အပ္ေသာ အကၡရာအေရအတြက္ ၄၁-လံုးရွိသည္ဟူ၏။

အ အာ ဣ ဤ ဥ ဦ ဧ ၾသ
က ခ ဂ ဃ င၊ စ ဆ ဇ စ် ည
ဋ ဌ ဍ ဎ ဏ၊ တ ထ ဒ ဓ န
ပ ဖ ဗ ဘ မ၊ ယ ရ လ ၀ သ
ဟ ဠ အံ

အံ့-အံ့အားသင့္ျခင္း မွ အံ့ဖြယ္ရွစ္ျဖာသမုဒၵရာ

အံ့အားသင့္ျခင္းမ်ိဳး ၂-ပါး။ ။ မဇၩိမပဏၰာသ။ ပါ။ ၁။႒ ၂-၌အက်ယ္႐ႈပါ။
(၁) ဣ႒ာ႐ံု- အလြန္ေကာင္းျမတ္ေသာ အာ႐ံုကိုေတြ႕၍ အံ့အားသင့္စြာ ခ်ီးမြမ္း၀မ္းျမဴးျခင္း၊
(၂) အနိ႒ာ႐ံု- မေကာင္းဆိုး၀ါးႀကီးမ်ိဳးကိုေတြ႕ရ၍ေၾကာက္ရြံ႕ထိတ္လန္႔အံ့အားသင့္စြာ ကဲ့ရဲ႕႐ႈတ္ခ် အျပစ္ျပ၍ေျပာဆိုျခင္း။